Thomas van Belzen

Biobased leverancier van eerste uur kritisch op materialen van Hollandse bodem: 'De Duitsers zijn al veel verder'



Van Niche naar populair:
Biobased bouwmaterialen worden steeds meer gewoon goed. Inmiddels is er zelfs een overheidsprogramma, Made in Holland. Thomas Pijnenborgh, biobased bouwmaterialenhandelaar van allereerste uur, is desondanks kritisch: " Het gaat te langzaam. Elke dag dat we doorbouwen, slopen we de planeet."

Ging het in 2015 nog om een bedrijfsvoering van enkele tonnen, dit jaar wordt de 7 miljoen euro aangetikt nog voordat de herfst is bereikt. “En de rek is er nog lang niet uit”, zegt Thomas Pijnenborgh (46), die begon in een respectabele kippenschuur en inmiddels een kantoor van serieuze omvang en twee locaties elders in het land heeft.

Hij is de zoon van een architect die zijn tijd ver vooruit was met bouwbiologische ontwerpen. Dankzij deze bevlogenheid mocht Thomas opgroeien in een van de eerste Nederlandse ecowijken. Te midden van een traditionele Vinexwijk van beton en pur, dat wel.

Dat deze duurzame Brabantse bouwhandelaar in de voetsporen trad van zijn vader is niet verwonderlijk. Na een eerste avontuur met een strobalenhuis in Zeeland, waaraan hij jaren geleden zelf meebouwde, was de keuze snel gemaakt. 'Ik ga me volledig storten op bouwmaterialen die nooit opraken', nam hij zich voor.

Het was in de tijd van reformwinkels en millenniumkoudwatervrees. Toen er in de Nederlandse bouwindustrie nog geen haan kraaide naar materialen zoals hennep en schapenwol, was hij er als de kippen bij.

Tonnen werden miljoenen

Thomas Pijnenborgh begon sober, als pionier. Met een team van drie, vier man bediende de groene bouwmaterialenhandelaar, vanuit een oude boerderij met leemkachel, aanvankelijk vooral en uitsluitend ‘diepgroene’ aannemers.

Lange tijd groeiden zijn bedrijf, zijn droom, niet of nauwelijks. Maar sinds een jaar of vijf staat de wereld volledig op zijn kop. Tonnen omzet per jaar zijn miljoenen geworden, kleine opdrachten werden almaar groter en ecohuizen en monumenten werden landgoederen en vrijstaande villa’s.

“Maar de grote bouwbedrijven bleven lange tijd weg”, reflecteert Pijnenborgh op een dinsdagmiddag in juli. Zijn Bio Bouwgroep met handelsnamen als Groene Bouwmaterialen en Groene Bouwsystemen neemt inmiddels serieuze vormen aan. “Over drie jaar willen we op een omzet zitten van 24 miljoen euro”, vertelt hij nuchter en droog.

Dat groeien gaat niet vanzelf. Pijnenborgh heeft groeikapitaal nodig om op te schalen, de voorraden te verhogen en seriematig te kunnen leveren. Om de groeispurt op te vangen, startte hij twee weken geleden een publieke investeringsronde: architecten, bouwers, relaties, vrienden kopen waardecertificaten, onder het mom van ‘biobased bouwen van niche naar norm, met CO₂-opslag en bodemherstel’.

Traditionele bouwers

De opbrengt valt hem vooralsnog niet tegen. In de eerste week haalde hij 1 miljoen euro op met uiteenlopende tickets, variërend van 1.000 euro tot bedragen van meer dan een ton. “Wat mij opvalt is dat er ook traditionele bouwers in mijn onderneming investeren.” Het is te vroeg om te juichen. De bescheiden ondernemer is sowieso niet zo’n ‘juichert’, maar om zijn ambities aan elkaar te rijgen, hebben hij en zijn team van zo'n twintig werknemers nog een half miljoen nodig.

Wij hebben veel kennis maar veel partijen willen zelf het wiel uitvinden, dat schiet niet op”

Het is niet nieuw dat grote bouwers bij Pijnenborgh aankloppen, vertelt hij. “Al langer zijn we bij pilots op de een of andere manier betrokken bij hun ambities. Maar daar gaat relatief veel tijd in zitten, want veel partijen willen zelf het wiel uitvinden. Per saldo schiet dat niet veel op, want wij hebben al veel kennis. Daarnaast heerste bij de grote bouwbedrijven ook een soort van arrogantie. Ze maken grote sier met één pilotproject en vertellen dat dan trots bij mij hier aan tafel, terwijl ze op zo'n moment niet meer omzet draaien dan die van een gemiddelde ecobouwer of zzp'er. Het opent de ogen als ik daarover met ze spreek en ze op weg help naar een paar ton omzet.”

Foto: Erald van der Aa

Meer en meer ziet hij de grote bouwers verschijnen, omdat zijn onderneming kennis van zaken heeft en het besef groeit dat die nodig is om stappen te kunnen zetten. "We nemen ze soms mee op een toer door Europa, langs bouwers en leveranciers die al tientallen jaren in deze hoek zitten".

Welke bouwbedrijven dan zoal bij hem op de stoep staan? “Heijmans, Van Wijnen, TBI… Allemaal zijn ze op zoek naar de nieuwe standaarden. Samen met een bouwer ontwikkelden we onlangs een biobased dakelement voor een sociaal woningbouwproject. Op zich vrij simpel, maar voor de betrokken partij was het ‘revolutionair’."

Ook het inblazen van houtwol wordt steeds interessanter, stelt hij. Omdat het licht is, de certificeringen op orde zijn en de brandklassen reeds zijn getest. “Maar ik verwacht ook dat kalkhennep flink gaat opkomen. Dat slaat veel CO₂ op en de combinatie van kalk en hennep maakt het vrijwel onbrandbaar en schimmelresistent.”

Kalkhennep en schapenwol gaan flink opkomen”

Schapenwol is eveneens een alternatief met grote toekomst in de mainstream bouwwereld, weet hij. "Deze wol is uitstekend toepasbaar in monumenten én hoogbouw." Hij wijst op een onderzoek van de grootste bouwer van Europa: “Strabag wilde weten welk biobased isolatiemateriaal zich het beste leent voor binnenstedelijke torens van tien verdiepingen en hoger. Ze vergeleek 25 biobased materialen en nam werkelijk alles onder de loep: van LCA, tot CO₂-opslag tot aan het vereiste volume, de snelheid van verwerken en aantal transportbewegingen binnen een stedelijke groene zone. Schapenwol van het isolatiemerk Isolona kwam als beste uit de bus." De bouwer gaat dit nu toepassen in vergelijkbare torens in Berlijn, München en Wenen. "Ik zeg daarmee niet dat je alle gebouwen zomaar moet volstoppen met wol; het verschilt per situatie. Bovendien moet je alleen wol gebruiken die afkomstig is van schapen die extensief worden ingezet voor natuurbeheer"

Reality check

Pijnenborgh is tomeloos in zijn kennisdeling, maar kan ook kritische noten kraken. Bijvoorbeeld als het gaat om het overheidsprogramma voor biobased bouwen dat oud-minister Hugo de Jonge in het leven riep, Building Balance, waar 200 miljoen euro mee gemoeid is. Dat is geen klein bier. 

"Dat programma is goed en super-interessant, maar gaat voorbij aan de handel die sinds jaar en dag al biobased materialen levert aan bouwers. Ik heb het dan over de makers in Frankrijk, België, Zweden, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland.” Hij noemt Duitsland als voorbeeld: "Daar zijn ze zo goed in hun productielijnen en het optimaliseren van hun vezels dat je je kunt je afvragen of wij daar in Nederland ooit bij in de buurt gaan komen. In Building Balance zit veel optimisme en subsidiegeld en dat is belangrijk. Maar uiteindelijk moet een nieuw initiatief wel kunnen overleven in de reële marktsituatie.”

Hij wil daarmee niet zeggen dat investeren in Nederlandse biobased productieketens zinloos is. "Maar het is misschien zinvoller om in te zetten op meer samenwerkingsverbanden. De vezels die van Hollandse bodem komen, gaan nu één op één in de constructie, terwijl de isolatiewaarde ervan nog beperkt is. Ook richt Building Balance zich vooral op de lijn van boer naar bouwer, terwijl een bouwer in de praktijk een combinatie van producten nodig heeft. Plaatmaterialen, tapes en folies – niet alleen de vulling.”

De handel ontbreekt in het verhaal van Building Balance, stelt Pijnenborgh. "Ik neem graag als voorbeeld Coolblue. Die trok eerst alles online naar zich toe om vervolgens via decentrale hubs lokaal aanwezig te zijn. Zoiets gaan wij ook creëren in de bouwwereld. Wij zien onszelf als distributie- en kennispartner, van land naar pand.” Zijn ultieme doel? “Zorgen voor een bouwketen die een positieve impact heeft op alle levende systemen van deze planeet.”

Helaas zijn we daar "nog heel ver" vanaf, constateert de duurzaamheidspionier. “De impact is nog heel negatief. Veel bouwproducten zijn afkomstig uit de mijnbouw en de zwaardere industrie. Dat tij moeten we keren. Elk jaar dat we bouwen zoals we nu doen, zijn we alleen maar bezig met het slopen van onze planeet.”